Κατανόηση του τραύματος μεταξύ των γενεών: Αιτίες, συνέπειες και θεραπεία
Εισαγωγή
Ένας ψυχολογικός όρος που χρησιμοποιείται για να εξηγήσει τη μετάδοση του τραύματος από τη μια γενιά στην άλλη είναι το τραύμα μεταξύ των γενεών, το οποίο μερικές φορές αναφέρεται ως διαγενεαλογικό τραύμα. Με συνέπειες που συχνά εκτιμώνται πλήρως μόνο όταν παρατηρούνται μέσα από μια μακροπρόθεσμη οπτική γωνία, αυτό το περίπλοκο ζήτημα καλύπτει μια ποικιλία επιζήμιων επιπτώσεων που μπορούν να μεταδοθούν μέσω των οικογενειών και ακόμη και ολόκληρων κοινοτήτων.
Δεν περιορίζεται μόνο σε αυτές τις τεράστιες καταστροφές, παρόλο που συνδέεται συχνότερα με πληθυσμούς που έχουν περάσει από τεράστια τραύματα όπως πόλεμος, γενοκτονία, υποδούλωση ή σημαντικές κοινωνικές αναταραχές.
Εκτός από την παροχή συστάσεων για μείωση και επούλωση, αυτό το άρθρο προσπαθεί να βουτήξει βαθιά στη φύση, τα συμπτώματα και τις αιτίες του τραύματος μεταξύ των γενεών.
Ιστορική Αναδρομή
Η ιδέα του τραύματος μεταξύ των γενεών έχει τις ρίζες της στη μελέτη για τους απογόνους των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, όταν οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα συμπτώματα τραύματος εκδηλώθηκαν όχι μόνο σε όσους είχαν βιώσει προσωπικά το φρικτό γεγονός, αλλά και στους απογόνους τους. Έκτοτε, παρόμοια ευρήματα έχουν ανακαλυφθεί σε ανθρώπους που έχουν επιζήσει από διάφορα τραυματικά γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των ιθαγενών Αμερικανών ομάδων που ασχολούνται με τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας και Αφροαμερικανών που αντιμετωπίζουν τις μόνιμες συνέπειες της δουλείας και του θεσμοθετημένου ρατσισμού.
Τύποι τραύματος μεταξύ γενεών
Το τραύμα μεταξύ των γενεών μπορεί να εμφανιστεί με διάφορους τρόπους, όπως:
Ψυχολογικό τραύμα: Ακόμη και χωρίς άμεση έκθεση στο αρχικό τραυματικό περιστατικό, οι απόγονοι μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα όπως άγχος, απόγνωση και διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
Το τραύμα μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική δυναμική, να ανατρέψει τις οικογενειακές δομές και να διαλύσει τις κοινότητες. Τα υψηλότερα ποσοστά συζυγικής κατάχρησης, χρήσης ναρκωτικών και άλλων κοινωνικών προβλημάτων είναι συχνά αποτέλεσμα αυτού.
Το τραύμα μπορεί να υπονομεύσει την αίσθηση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός ατόμου, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια μιας γλώσσας, εθίμων και τελετουργιών.
Οικονομικό τραύμα: Λόγω των μακροχρόνιων επιπτώσεων του τραύματος, ολόκληρες κοινότητες μπορεί να αντιμετωπίσουν οικονομικά μειονεκτήματα που παραμένουν για γενιές.
Συστήματα Μεταφοράς
Το τραύμα μεταξύ των γενεών μπορεί να μεταδοθεί με διάφορους τρόπους:
Γενετικοί μηχανισμοί: Η επιγενετική έχει αποδείξει ότι το στρες μπορεί να οδηγήσει σε χημικές αλλοιώσεις στο DNA που μπορούν να μεταδοθούν μέσω της οικογένειας.
Τεχνικές γονικής μέριμνας: Οι γονείς που έχουν βιώσει τραύμα μπορεί να χρησιμοποιούν ακανόνιστες τεχνικές ανατροφής, οι οποίες μπορεί να αναγκάσουν τα παιδιά τους να σχηματίσουν ανασφαλείς προσκολλήσεις και να έχουν πρόβλημα να ελέγξουν τα συναισθήματά τους.
Κοινωνική μάθηση: Απορροφώντας τις ανησυχίες, τα άγχη και τις κοσμοθεωρίες των γονιών τους, τα παιδιά μπορεί να αποκτήσουν τραύμα μέσω μαθησιακών συμπεριφορών και κοινωνικής προετοιμασίας.
Αφηγηματική Μεταφορά: Με την αφήγηση ιστορικών τραγωδιών μέσα από ιστορίες, μύθους και προειδοποιητικές ιστορίες, μπορούμε να μεταδώσουμε αυτόν τον πόνο στις μελλοντικές γενιές.
Το τραύμα μεταξύ των γενεών μπορεί να επιβληθεί και να διατηρηθεί μέσω δομικών συστημάτων, τα οποία είναι κοινωνικές και θεσμικές δομές που υποστηρίζουν τις διακρίσεις και την αδικία.
Επιδράσεις και Σημάδια
Το άγχος μεταξύ των γενεών μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συμπτωμάτων, από ανεπαίσθητες συναισθηματικές και ψυχολογικές διαταραχές έως πιο εμφανείς κοινωνικές και συμπεριφορικές προκλήσεις. Αυτά μπορεί να αποτελούνται από:
Ανησυχία και κατάθλιψη
Συναισθηματική απόγνωση
Θυμός και εκνευρισμός
Προβλήματα εμπιστοσύνης
Χαμηλή αυτοπεποίθηση και χαμηλή κατανόηση του εαυτού
Εθισμός στα ναρκωτικά
Αυξημένη συχνότητα εμφάνισης χρόνιων παθήσεων
Η επούλωση τραύματος μεταξύ γενεών είναι μια πολύπλευρη διαδικασία που απαιτεί συχνά ατομικές και ομαδικές προσπάθειες:
Θεραπευτικές παρεμβάσεις: Η αφηγηματική θεραπεία, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ακόμη και η σωματική εμπειρία μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μάθουν αποτελεσματικές δεξιότητες αντιμετώπισης.
Κοινοτική ανάπτυξη: Μια ανθεκτική, ενθαρρυντική κοινότητα μπορεί να προστατεύσει τα άτομα από τις επιπτώσεις του τραύματος.
Πολιτιστική αναζωογόνηση: Η αποκατάσταση των δεσμών με τα πολιτισμικά πρότυπα και τις παραδόσεις μπορεί να είναι πηγή ανθεκτικότητας και αίσθησης του εαυτού.
Τροποποίηση πολιτικής: Μακροπρόθεσμα διορθωτικά μέτρα μπορούν να παρασχεθούν με την αντιμετώπιση συστημικών προβλημάτων μέσω νομικών τροποποιήσεων και τροποποιήσεων πολιτικής.
Εκπαίδευση: Δεδομένου ότι οι πληροφορίες ενδυναμώνουν, το τραύμα αποστιγματίζει και κατανοεί το τραύμα μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εκπαίδευσης τόσο των πληγέντων ομάδων όσο και του ευρύτερου κοινού.
Τρεις μεγάλες στιγμές γενεαλογικού τραύματος από σημαντικά ιστορικά γεγονότα στην πρόσφατη Ελληνική Ιστορία.
- Η Μικρασιατική Καταστροφή: Χιλιάδες νεκροί που σφαγιάστηκαν απο τις δυνάμεις των Τουρκικών δυνάμεων πολλές φορές μιλάνε και για Ελληνική Γενοκτονία. Οι άνθρωποι ξεκληρίστικαν και αναγκάστηκαν να φύγουν απο τη Μικρά Ασία και να έρθουν στην Ελλάδα με τη χώρα και το πλυθησμό της να είναι πολλές φορές εξίσου επιθετικές και να βλέπει τους πρόσφυγες με προβληματισμό.
- Ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος και ο Εμφύλιος: ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος με τις θηριωδίες των Γερμανών έχει μείνει ως πιο αιματηρός πόλεμος στο κόσμο με την Ελλάδα να πρωταγωνιστεί αρνητικά σε αριθμούς νεκρών και σφαγές μαζί με το μεγάλο Λιμό στην Αθήνα. Όμως τα σημάδια που άφησε αργότερα ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελληνική ψυχική δομή είναι ανεξίτηλα και βλέπουμε τις συνέπειες αυτών μέχρι και σήμερα
- Η Κυπριακή Καταστροφή: Για τους Κυπρίους το 1974 είναι ενα τραύμα ανεξίτηλο που έφερε τη καταστροφή στο νησί και στις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Ο Τρόπος που η ζωή των Κυπρίων άλλαξε και επηρεάστηκε η ψυχική τους δομή είναι τεράστιος με πάρα πολλές ιστορίες ακόμη να είναι ανεξίτηλες στη συλλογική μνήμη μας.
Όμως ακόμη και η υποδούλωση του Έθνους από τους Φράγκους (Λατίνους) και τους Τούρκους σταδιακά από το 1204 μέχρι και το 1830 συλλογικά φέρει τεράστιες τραυματικές δομές στον Ελληνικό Ψυχισμό.
Προσοχή: Αν και το γεννεαλογικό τραύμα συνήθως συνδέεται με συλλογικές δομές όπως το ολοκαύτωμα ένα τεράστιο τραυματικό γεγονός μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να εμπεριέχει έντονα στοιχεία γεννεαλογικού τραύματος όπου θα επηρεάσει όλη τη μετέπειτα οικογένεια!
Συμπέρασμα
Το τραύμα μεταξύ των γενεών επηρεάζει τις κοινότητες με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και είναι ριζωμένο στον ψυχολογικό, κοινωνικό και πολιτισμικό ιστό τους. Αν και οι επιπτώσεις είναι σοβαρές και εκτεταμένες, υπάρχουν πολλαπλοί, περίπλοκοι δρόμοι για την ανάκαμψη. Η κατανόηση των αιτιών, των συμπτωμάτων και των επιπτώσεων του τραύματος μεταξύ των γενεών καθιστά εφικτή την αντιμετώπιση αυτής της απαρατήρητης αλλά επίμονης κατάστασης, παρέχοντας ευκαιρίες για υπεράσπιση, θεραπεία και μακροχρόνιες αλλαγές.
Χρήστος Άρχος
Βιβλιογραφία
It Didn’t Start with You: How Inherited Family Trauma Shapes Who We Are and How to End the Cycle
THE TRANSGENERATIONAL IMPACT OF HOLOCAUST TRAUMA: CURRENT STATE OF THE EVIDENCE on JSTOR
Can the legacy of trauma be passed down the generations? – BBC Future
Home — Center for the Study of Traumatic Stress (cstsonline.org)