Μαρλέν Ντίτριχ – Αστρολογικό πορτρέτο και σταθμοί της Vamp βασίλισσας
Μαρλέν Ντίτριχ – τ’ όνομα και την αισθησιακή αλλά αυστηρή μορφή της, αναπάντεχα κανείς έχει συναντήσει σε κάποια φάση της ζωής του.
Το 1930 στην ταινία «Μαρόκο», η 29χρονη Μαρλέν Ντίτριχ κάνει την εμφάνισή της στην σκηνή φορώντας μαύρο ανδρικό σμόκιν κουστούμι, λευκό πουκάμισο, λευκό παπιγιόν και ψηλό ανδρικό καπέλο. Καπνίζει τσιγάρο και ρίχνει στο κοινό το σαγηνευτικό της βλέμμα, κάτω από τις τέλειες, ξανθές της μπούκλες. Τραγουδάει και περιφέρεται στον χώρο με έναν αισθαντικό, θηλυκό και συνάμα αρρενωπό αέρα. Στέκεται δίπλα σ’ ένα τραπέζι, αρπάζει το λουλούδι που φοράει στα μαλλιά μια θεατής. Σκύβει και την φιλά στο στόμα. Το 1930 αυτή η Αιγόκερως σπάει μέσα απ’ την «Μεγάλη Οθόνη» πολλά ταμπού, στέκοντας με αυθεντικότητα και περίσσεια γοητεία.
Και είναι μια Αιγόκερως με τα όλα της όπως βλέπουμε και στην πολυαστρία του χάρτη. Εργάστηκε πολύ, έπαιξε ακόμα περισσότερο επί σκηνής και στα παρασκήνια, συμμετείχε ως διασκεδάστρια των αμερικανικών και συμμαχικών στρατευμάτων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλές φορές μάλιστα βρισκόταν στην 1η γραμμή με τους στρατιώτες!
Η έννοια της «συντήρησης» που τόσο συχνά συνδέεται με τον Αιγόκερω ίσχυε για την Ντίτριχ ξέχωρα της όποιας «συντηρητικότητας». Αποτυπώθηκε στο πόσο καλά συντήρησε την εικόνα και τον θρύλο της ως εκεί που της επέτρεψαν οι δυνάμεις της – και της επέτρεψαν αρκετά, αφού απεβίωσε το 1992, στην ηλικία των 91!
Ως Αιγόκερως, με σημαντικούς πλανήτες στο γήινο ζώδιο όπως τον Άρη, τον Δία και τον κυβερνήτη Κρόνο, φρόντισε να χτίσει μια εκπληκτική περσόνα με ακρίβεια, φινέτσα, λάμψη! Πώς θα μπορούσε να μην είναι μεθοδική και ακριβής στην δουλειά της άλλωστε, με ωροσκόπο Παρθένο σε τρίγωνο με τον κυβερνήτη Ερμή και μια Σελήνη στον Λέοντα της λάμψης. Κι ας βρίσκεται στον 12ο οίκο (περισσότερα γι’ αυτό παρακάτω…).
Από την Θένια Μανδηλά
FB: Thenia Mandila
https://www.perianemonkegis.gr/
Τι εστί Marlene Dietrich;
Η Ντίτριχ είναι από τις εμβληματικές ηθοποιούς που πέρασαν από τον κινηματογράφο, και μια από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες του 20ου αιώνα. Ηθοποιός, μοντέλο, τραγουδίστρια, πολιτικοποιημένη σε ιδέες και πράξεις, ίνδαλμα της μόδας, μούσα για δημιουργούς της εποχής της, πηγή έμπνευσης για ακόμα περισσότερες γενιές.
Γεννημένη στις 27 Δεκεμβρίου 1901 στο Βερολίνο της Γερμανίας, η μητέρα της προερχόταν από εύπορη οικογένεια (κατασκευαστές ρολογιών και κοσμημάτων) οπότε η Μαρλέν και η αδερφή της φοίτησαν σε ιδιωτικό σχολείο. Μέχρι τα 12 της έτη είχε μάθει αγγλικά και γαλλικά, είχε ασχοληθεί με τον χορό, τις τέχνες και την μουσική.
Ως έφηβη σπούδαζε για να γίνει βιολονίστρια, όμως τα καμπαρέ και η νυχτερινή ζωή του Βερολίνου τράβηξαν το ενδιαφέρον της μακριά από μια καριέρα στην κλασική μουσική. Προσποιήθηκε ότι είχε τραυματίσει τον καρπό της ώστε να διακόψει τις μουσικές σπουδές (η «ασύμβατη» αντίθεση Ερμή – Ποσειδώνα) και στράφηκε στην υποκριτική και το μόντελινγκ για ν’ αποκτήσει οικονομική ανεξαρτησία.
Άλλωστε αν παρατηρήσετε τον Άρη της στον Αιγόκερω θα καταλάβετε ότι η λίμπιντο ήταν αρκετά ανεβασμένη για την Μαρλέν καθώς ενηλικιωνόταν. Ερωτοτροπούσε με αγόρια και κορίτσια, ενώ ένας καθηγητής της απολύθηκε καθώς φλέρταρε μαζί της.
Παρόλο που είχε παρατήσει την ιδέα της βιολονίστριας για κονσέρτα κλασικής μουσικής, στα 18 της ανέλαβε να παίξει βιολί ως συνοδεία σε βωβή ταινία. Το εγχείρημα αυτό δεν κράτησε πάνω από 4 εβδομάδες – ακριβώς ένα φεγγάρι που λέμε. Αναλάμβανε ρόλους κομπάρσου στο θέατρο, ενώ το 1923 κατάφερε να πάρει μικρούς ρόλους στις γερμανικές βωβές ταινίες «Ο μικρός Ναπολέων» και «Η Τραγωδία του Έρωτα».
Στις αρχές του 1923, κατά την οντισιόν για την «Τραγωδία του Έρωτα», γνώρισε τον Ρούντολφ Σίμπερ, έναν μικρό κινηματογραφικό παράγωγο. Παντρεύτηκαν στις 17 Μαϊου 1923 με πολιτικό γάμο και απέκτησαν μια κόρη, την Μαρία Ρίβα γεννημένη στις 13 Δεκεμβρίου 1924.
Κατά την δεκαετία του ΄20 η Ντίτριχ έπαιξε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις στο Βερολίνο, μέχρι που το 1929 την «ανακάλυψε» ο σκηνοθέτης Γιόσεφ Φον Στέρνμπεργκ, δίνοντάς της τον ρόλο της πρωτοποριακής και σέξι Lola-Lola στο καμπαρέ του «Μπλε Άγγελου» (der Blaue Angel) που μαγεύει τον πανεπιστημιακό καθηγητή Emil Jannings, ωθώντας τον στην παρακμή. Ηχογράφησε για την Polydor το “Falling in Love” που πλαισίωσε την ταινία κι έγινε σήμα-κατατεθέν της ηθοποιού. (https://ghdi.ghi-dc.org/sub_image.cfm?image_id=4260)
Η γερμανική ταινία προβλήθηκε την 1η Απριλίου του 1930 και υπήρξε το εναρκτήριο λάκτισμα για την Ντίτριχ. Ο Στέρνμπεργκ εργαζόταν στην αμερικανική Paramount Pictures, της σύστησε να χάσει βάρος για να τονιστούν τα χαρακτηριστικά του προσώπου της, που στην συνέχεια επιμελώς απαθανάτισε στις ταινίες τους, και φρόντισε να βρεθεί άμεσα η Μαρλέν στις ΗΠΑ.
Βασικά στοιχεία του χάρτη της Ντίτριχ
Καθώς η Μαρλέν μεταβαίνει στην Αμερική, ας μεταβούμε κι εμείς στον χάρτη της σιγά-σιγά. Παρόλο που εξέφραζε τις απόψεις της με περίσσεια θέρμη (απεχθανόταν τους Ναζί και το έδειξε με τις πράξεις της), δεν έκρυψε τις ερωτικές της προτιμήσεις, σε γενικές γραμμές όμως απέφευγε τις άμεσες λεπτομέρειες της προσωπικής της ζωής, διατηρώντας το μυστήριο, τον θαυμασμό και την εκτίμηση που ήθελε να εισπράττει. Θαυμασμός και εκτίμηση: τι διαφορετικό μπορεί να ζητήσει μια πολυαστρία στον Αιγόκερω και μια Σελήνη στον Λέοντα;
Ο γενέθλιος χάρτης της Ντίτριχ είναι «νυχτερινός», με φως του χάρτη την Σελήνη στον Λέοντα και στον 12ο οίκο. Η γενναιόδωρη αυτή Σελήνη ζητά την αναγνώριση και την αγάπη, από μια θέση λίγο κρυφή και με αρκετά παρασκήνια. Μεταξύ μας, αυτή η Σελήνη δεν είναι και τόσο συναισθηματική. Γι’ αρχή, είναι μια Σελήνη σε χιαστί με τον κυβερνήτη της, τον Ήλιο, δηλαδή τα δυο σώματα «δεν βλέπονται». Επίσης, η Σελήνη «δεν βλέπει» τον ενδέκατο οίκο με ακμή στον Καρκίνο που η ίδια κυβερνά. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι συχνά είχε δυσκολία να δει τους άλλους αληθινά, να τους κατανοήσει και να μπει στην θέση τους.
Το γεγονός ότι λείπει πλήρως το Νερό από τον χάρτη τονίζει και πάλι πως το συναίσθημα υπολειτουργεί. Αυτό κάπως διορθώνεται απ’ την σύνδεση του 12ου οίκου (όπου βρίσκεται η Σελήνη) με το στοιχείο του Νερού, αλλά και την προγενέθλια Σελήνη της Ντίτριχ – μια αντίθεση Σελήνης στον Καρκίνο και Ήλιου στον Αιγόκερω. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι στο συναίσθημα υπήρχε, απλώς λειτουργούσε με έναν υποσυνείδητο τρόπο. Αυτό μοιάζει να εξυπηρέτησε στην επίτευξη των στόχων της, καθώς σπανίως επετράπησαν συναισθηματικές καταστάσεις και δεσμοί να της αλλάξουν την πορεία.
Της προσδίδει εγωισμό και εγωκεντρισμό; Πιθανώς. Ακόμα ένα σημαντικό σημείο είναι ότι η Σελήνη είναι κενής πορείας και τυπικά χωρίς όψεις, δείχνοντας περαιτέρω ασυνείδητη λειτουργία σε ψυχικά και συναισθηματικά θέματα, κάτι που θα φανεί παρακάτω στην σχέση με την κόρη της.
Ο Ήλιος απ’ την άλλη βρίσκεται στον Αιγόκερω, στον πέμπτο οίκο, και δεν είναι καθόλου μόνος του εκεί μέσα! Μια μεγάλη πολυαστρία με σημαντικούς πλανήτες τον συνοδεύει: ο Ερμής που κυβερνά τον ωροσκόπο, ο Δίας κι ας μην είναι στα πολύ καλά του, ο Άρης στα φόρτε της λίμπιντο και ο Κρόνος – ιδιαίτερα δυνατός, κάνει κουμάντο ως κυβερνήτης όλων των σωμάτων στον Αιγόκερω, παραδοσιακός κυβερνήτης της Αφροδίτης στον Υδροχόο, αλλά και ως τελικός κριτής του χάρτη της Ντίτριχ.
Ο Άρης στον Αιγόκερω είναι σε εξαιρετική θέση (σε έξαρση), ενώ η σύνοδος με τον Δία (σε πτώση) προσδίδει πολεμικό χαρακτήρα (μάλιστα έκανε πολλές φορές πρακτική ως μποξέρ), μαχητικότητα, τάση για υπερπροσπάθεια και εμμονή για την επιτυχία. Η παρουσία του Κρόνου σε σύνοδο με τον Δία δείχνει αποφασιστικότητα, προσήλωση στους στόχους, τόλμη, όμως και εγωισμό. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι η αίσθηση της δικαιοσύνης και αυτό απαντάται σε αρκετές επιλογές και κινήσεις της Ντίτριχ.
Βλέπουμε έναν χάρτη με έντονη την επιθυμία για μεγάλα επιτεύγματα, αλλά και μπόλικη πειθαρχία, σκληραγώγηση, μεθοδικότητα και σύνεση.
Γιατί θέατρο και κινηματογράφο; Ο πέμπτος οίκος συνδέεται με τις Καλές Τέχνες, το θέατρο (λόγω Λέοντα), το θέαμα και την ψυχαγωγία, και η Μαρλέν είχε πολλές φωνές εκεί μέσα να ζητάνε την τελειότητα και την δομή σε κάθε κίνηση. Επίσης, ο δωδέκατος οίκος έχει συνδεθεί με τον Ποσειδώνα και τους Ιχθείς κι εκεί βλέπουμε την Σελήνη στον χάρτη της.
Η Μαρλέν είχε την τέλεια Κρόνια φιγούρα: οι τονισμένες γωνίες στο πρόσωπο, σαγηνευτικό αλλά αυστηρό βλέμμα, λιγνή εμφάνιση. Η ομορφιά της ίσως δεν είχε την ένταση της Lauren Bacall (ωροσκόπος Καρκίνος, Σελήνη στον Κριό και Ήλιος-Ερμής στην Παρθένο), την θέρμη και το νάζι της Marilyn Monroe (ωροσκόπος Λέων, Ήλιος-Ερμής Διδύμους και Σελήνη στον Υδροχόο), την γλύκα της Audrey Hepburn (ωροσκόπος Υδροχόος, Ήλιος στον Ταύρο, Σελήνη στους Ιχθύς).
Ο χάρτης της Marlene Dietrich είναι γεμάτος Γη, με λίγο αλλά σημαντικό Αέρα και Φωτιά, ενώ λείπει πλήρως το Νερό. Αυτό μαρτυρά κι η όμορφη, σοβαρή και ψυχρή όψη της.
Ένας χάρτης υπερπλήρης παρορμητικής ποιότητας λόγω του Αιγόκερω, με την Παρθένο στον ωροσκόπο να προσδίδει την μεταβλητότητα που χρειάστηκε στην καριέρα της και την προσαρμοστικότητα στις πολλές αλλαγές στην ζωή της. Ο Ερμής βρίσκεται σε τρίγωνο με τον ωροσκόπο που εκείνος κυβερνά, δίνοντας ευελιξία, πρακτικότητα, λογική και ευνοώντας να εκφράζει την προσωπικότητά της, ενώ ως Επικυρίαρχος του χάρτη (Almuten) φροντίζει για το μετρημένο και προσεκτικό επικοινωνιακό ταλέντο.
Σαφώς με ωροσκόπο Παρθένο και την πολυαστρία στον Αιγόκερω, η αναζήτηση της τελειότητας επεκτεινόταν παραέξω της εικόνας της. Ήταν ιδιαίτερα μανιακή με την καθαριότητα, σε σημείο που οι New York Times την κατονόμασαν “Queen of Ajax”, και σε αυτό συνεισέφερε και η Αφροδίτη στον 6ο γενέθλιο οίκο. Οπουδήποτε ταξίδευε έπαιρνε το δικό της σαπούνι, το δικό της Άζαξ, πανιά καθαρίσματος, οτιδήποτε χρειαζόταν για να καταστήσει ένα χώρο πλήρως καθαρό. Δεν ενημέρωνε ώστε να καθαριστεί ένα θέατρο πριν φτάσει, αφού επέλεγε να το καθαρίσει η ίδια μόνη της όταν έφτανε εκεί, όπως αποκάλυψε η ηθοποιός Elaine Stritch.
Η ανάγκη κι η εμμονή για έλεγχο φαίνεται και στο χιαστί ιδιομοιρίας Κρόνου – Πλούτωνα, που δημιουργούσε ένταση μεταξύ της αυστηρής και ηθικής πλευράς του Κρόνου και της παραβατικής, περιπετειώδους τάσης του Πλούτωνα στους Διδύμους που απαιτεί να εκδηλωθεί, όντας σε γωνιακό οίκο (δέκατος).
Ο Πλούτωνας θα γίνει η κατάλληλη γέφυρα για να περάσουμε σε ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο της ζωής της Μαρλέν: τα ερωτικά. Το τρίγωνο του Πλούτωνα με την Αφροδίτη στον Υδροχόο μας τραβάει από την βαριά ενέργεια της Γης και μας απογειώνει σε έναν στρόβιλο γεύσεων, σχέσεων και ατόμων, όπως και η εξαιρετικά πολυάριθμη λίστα των εραστών και ερωμένων της εν λόγω κυρίας.
“Σε φίλησα επειδή σε αγάπησα… για ένα λεπτό” – Τα ερωτικά της Ντίτριχ
«Σε φίλησα επειδή σε αγάπησα… γιααα ένα λεπτό. Αλλά δεν θα σ’ αφήσω να με φιλήσεις χωρίς να με αγαπάς». Μια άκρως αντιπροσωπευτική ατάκα, δια στόματος της Κόντσα Πέρεζ που υποδύεται η Ντίτριχ στην ταινία του 1935 «Ο Διάβολος είναι Γυναίκα» (The Devil is a Woman, https://www.clickatlife.gr/cinema/movie/2975). Δυστυχώς η ταινία απετέλεσε την τελευταία συνεργασία μεταξύ της Ντίτριχ και του Στέρνμπεργκ, κάτι σαν αυτοβιογραφία της μεταξύ τους σχέση όπως υποστηρίζουν αρκετοί κριτές και γνώστες. Στην συνέχεια Ο Στέρνμπεργκ απολύθηκε από την Paramount.
Η Dietrich έχει συνδεθεί με την εικόνα της “Femme Fatale”. Η δική μου υποκειμενική άποψη είναι: ΟΥΔΕΜΙΑ ΣΧΕΣΗ με την πραγματικότητα. Η Femme Fatale, η vamp θεά ήταν η περσόνα της. Ο χαρακτηρισμός αυτός ταιριάζει γάντι και συνάδει με τις προσωπικές ζωές άλλων μεγάλων κυριών της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ, π.χ. της Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Όπως αποκάλυψε η κόρη της, Maria Riva, οι εραστές και ερωμένες στο κρεβάτι της Ντίτριχ εναλλάσσονταν διαρκώς και άπαντες ήσαν… χαρούμενοι κι ευχαριστημένοι!
Η Αφροδίτη της ήθελε ν’ αγαπά και ν’ αγαπιέται χωρίς όρους και όρια, χωρίς δεσμεύσεις. Για να διαφυλάξει την ανεξαρτησία της η Αφροδίτη στον Υδροχόο θα δώσει χώρο κι ελευθερία στο κάθε ταίρι της, ώστε να μπορεί να πετάξει και να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό. Την ίδια αγάπη ήθελε να λαμβάνει και η Σελήνη στον Λέοντα, μαζί με τόνους θαυμασμού, ενώ η όψη χιαστί Σελήνης – Ήλιου δείχνει την απότομη εναλλαγή της θηλυκής και αρσενικής ποιότητας.
Ο Άρης στον Αιγόκερω έχει έντονη σεξουαλικότητα και η androgynous φύση της Μαρλέν οδήγησε σε ερωτικές σχέσεις με αρκετές γυναίκες. Η Edith Piaf, η Mercedes De Acosta (συγγραφέας και σεναριογράφος, φερόμενη ως ερωμένη της Greta Garbo επίσης), η Marion Barbara που συμμετείχε σε αγώνες θαλάσσιων σκαφών ως Joe Carstairs, η ηθοποιός Claudette Colbert ήταν κάποιες από αυτές.
Η λίστα με τους άντρες μοιάζει ατελείωτη, με τον σκηνοθέτη και συνεργάτη της Josef Von Sternberg, τους ηθοποιούς James Stewart, Gary Cooper, John Gilbert, Jean Gabin, Errol Flynn, Kirk Douglas, John Wayne, Michael Todd, Yul Brynner (η σχέση τους κράτησε πάνω από δεκαετία), τους τραγουδιστές Frank Sinatra, Burt Bacharach, αλλά και φήμες για τον συγγραφέα George Bernard Shaw και τον John F. Kennedy. Η λίστα είναι ατελείωτη, δεν χρειάζεται να παραθέσω άλλα ονόματα…
Η αστρολογική υπογραφή που δείχνει τις ερωτικές υποθέσεις της Ντίτριχ είναι η Αφροδίτη στον Υδροχόο σε εξάγωνο με τον Ουρανό στον Τοξότη (μοντέρνος κυβερνήτης Υδροχόου και της Αφροδίτης αυτής), που της έδιναν ενθουσιασμό για περιπέτεια και πειραματισμό, τάσεις ανεξαρτησίας και εκκεντρικές επιλογές, πρωτοτυπία και αυθεντικότητα. Η Αφροδίτη είχε και το τρίγωνο με τον Πλούτωνα, με πολλαπλασιαστική δράση σε αισθηματικά και καλλιτεχνικά. Ο οικιακός άξονας 1-7 με τον ωροσκόπο στην Παρθένο και το κατερχόμενο στους Ιχθύς επίσης έδειχνε την τάση για πολλές σχέσεις και φλερτ.
Και ο σύζυγός της τι απέγινε; Δεν πήραν ποτέ διαζύγιο! Σε αυτό πιθανώς συνετέλεσαν οι κυβερνήτες του πρώτου και έβδομου οίκου της Ντίτριχ. Τα μεταβλητά ζώδια στις ακμές 1-7 δείχνουν την τάση πολυγαμίας, ενισχυμένη από τον μοντέρνο κυβερνήτη των Ιχθύων – Ποσειδώνα στους Διδύμους. Όμως, ο παραδοσιακός κυβερνήτης του έβδομου οίκου είναι ο Δίας στον Αιγόκερω και σε σύνοδο με τον Κρόνο, ενώ ο Ερμής που κυβερνά τον ωροσκόπο είναι επίσης στον Αιγόκερω της πολιτικής ορθότητας.
Ο γάμος της Marlene Dietrich και του Rudolf Sieber έμεινε ενεργός ως τον θάνατο του δεύτερου, τον Ιούνιο του 1976. Ο Sieber ήταν ένας «κάλπικος» Ιχθύς, του οποίου ώρα γέννησης δεν υπάρχει, μήτε και θ’ αναλύσουμε τον χάρτη του εδώ. Θα σας δείξω όμως τι ωραία πέφτουν οι πλανήτες του στης Ντίτριχ, με πρώτο και σημαντικότερο τον Ήλιο – Δία πάνω στον 1-7 της συζύγου του, μεταξύ άλλων. Το χιαστί Σελήνης – Ήλιου επίσης δείχνει την τάση για απόσταση με τον σύντροφο.
Η Αφροδίτη και ο Πλούτωνας της Ντίτριχ δημιουργούσε κύκλωμα με τον Άρη, τον Ποσειδώνα, τον «καρμικό» Βόρειο Δεσμό, αλλά και την Αφροδίτη του Sieber. Καταλαβαίνονταν μεταξύ τους, ώστε να του δείχνει ακόμα και γράμματα των εραστών της. Ο ίδιος δεν ήθελε την δημοσιότητα, απολάμβανε να βλέπει την σύζυγό του να δέχεται την αναγνώριση και τον θαυμασμό, με την «εκκεντρική» αυτή ένωση να περιέχει αγάπη και αληθινό ενδιαφέρον.
1930, Η άνοδος της Ντίτριχ – Προοδευτική Πανσέληνος και επιστροφή Κρόνου
Ο χάρτης της Ντίτριχ, τόσο από διελεύσεις όσο και στο δευτερεύον προοδευτικό, είχε πολλά ενδιαφέροντα να συμβαίνουν την περίοδο 1929-1931. Ακούμε συχνά ότι οι Αιγόκεροι αργούν να κάνουν πράγματα στην ζωή τους, επηρεασμένοι από την ποιότητα του κυβερνήτη Κρόνου. Πράγματι η Μαρλέν προσπάθησε αρκετά μέχρι που «ανακαλύφθηκε» από τον Γιόσεφ Φον Στέρνμπεργκ το 1929, σε ηλικία 28 ετών.
Τον Φεβρουάριο του 1929 η Πανσέληνος στο Δευτερεύον Προοδευτικό σύστημα πρόβλεψης (Δ.Π. για συντομία) δείχνει την συγκομιδή των κόπων και την αναγνώριση. Να σημειωθεί ότι Νέα Σελήνη και Πανσέληνος στο Δ.Π. συμβαίνει κάθε 28 χρόνια.
Στην δική της περίπτωση, η Σελήνη της στον Λέοντα είναι έτοιμη να λάμψει πραγματικά μέσα στον επόμενο χρόνο (ταυτόχρονα πλησίαζε σε επιστροφή προοδευτικής Σελήνης στην γενέθλια θέση). Βρισκόμαστε χρονικά σ’ ένα σημείο που έχει μόλις ξεκινήσει ο κινηματογράφος να έχει ήχο και ομιλία και η Ντίτριχ είναι από τις πρώτες ηθοποιούς στην νέα κινηματογραφική εποχή της ομιλούσας εικόνας!
Ταυτόχρονα η Αφροδίτη στο Δ.Π., από το ζώδιο των Ιχθύων πια, μπήκε σε στάση προς ανάδρομη πορεία. Μοιάζει αστείο τ’ ότι πάνω που μπαίνει ο πλανήτης των σχέσεων στους ευαίσθητους Ιχθύς και βάζει νερό στην εξελικτική πορεία της Ντίτριχ, αλλάζει γνώμη κι επιστρέφει στον Αέρα του Υδροχόου.
Την 1η Απρίλη του 1930 η προοδευμένη Σελήνη στο Δ.Π. κάνει ακριβείας αντίθεση με το μεσοδιάστημα Άρη-Ερμή στον Υδροχόο (οι ακμές του 1 & 10 στο προοδευτικό κυβερνώνται από τον Ερμή). Εκείνη την ημέρα «Ο Μπλε Άγγελος» προβάλλεται στους κινηματογράφους της Γερμανίας, η πρώτη ταινία όπου κατέχει ρόλο πρωταγωνίστριας.
Το «Μαρόκο» ήταν η δεύτερη ταινία της, αυτή που την εγκαθίδρυσε ως θρύλο κάνοντάς την παγκοσμίως διάσημη. Κυκλοφόρησε στις 14 Νοεμβρίου του 1930, έπειτα από μια Ηλιακή Έκλειψη που επηρέαζε τον χάρτη της. (Για φωτογραφίες δείτε εδώ: https://ahouse.forumotion.com/t2425-marlene-dietrich)
- Δίας και Πλούτωνας της έκλειψης σε αντίθεση με τον γενέθλιο Δία της
- Το μεσοδιάστημα Δεσμών-Ήλιου-Σελήνης πιάνει ακριβώς τον Άρη της σε τετράγωνο
- Ο Ποσειδώνας που συνδέεται με την τέχνη του Κινηματογράφου, ενεργοποιεί τον ωροσκόπο και κάνει τρίγωνο ιδιομοιρίας με τον Ήλιο της
- Ο Κρόνος επίσης ενεργός προς τον γενέθλιο Ήλιο
Κρατήστε ότι η συγκεκριμένη γυναίκα ποτέ δεν σταμάτησε να δουλεύει, ήταν περήφανη και αυτοδημιούργητη. Συνεργάστηκε χωρίς να εκμεταλλευτεί, κάτι που επιβραβεύει ο Κρόνος και ο Δίας στον Αιγόκερω, κι ας είναι θεωρητικά σε «δυσμενή» ζωδιακή θέση ο Δίας. Εκεί ακριβώς λειτουργεί και η επιστροφή Κρόνου το 1931 που της φέρνει μόνο θετικά αποτελέσματα και ανάπτυξη.
Σε αυτό το σημείο συμβαίνει κάτι πολύ ενδιαφέρον. Η Μαρλέν Ντίτριχ αφήνει την Γερμανία και πηγαίνει στην Αμερική! Ο γενέθλιος χάρτης της στο Βερολίνο είναι βοηθητικός για να καταφέρει αρκετά πράγματα, με σημαντικό σημείο ότι το μεσουράνημα στον Ταύρο βρίσκεται σε τετράγωνο με την κυβερνίτιδα Αφροδίτη στον Υδροχόο και στον έκτο οίκο. Όμως, αν έμενε στην Γερμανία το πιθανότερο είναι ότι θα συνέχιζε να εργάζεται πολύ σκληρά, χωρίς την τεράστια αναγνώριση που πήρε στην συνέχεια. Και γι’ αυτό αξίζει να δούμε πώς αλλάζει η έκφραση του γενέθλιου χάρτη άπαξ και μετακομίζει στο Χόλιγουντ.
Με αυτό τον χάρτη το σκηνικό γίνεται αντιπροσωπευτικό της μετέπειτα πορείας της. Η πολυαστρία στον Αιγόκερω μεταφέρεται από τον πέμπτο οίκο στον δέκατο, με το Μεσουράνημα στον Αιγόκερω επίσης να δείχνει την μεγάλη αναγνώριση και επιτυχία που ακολούθησε.
Ο Ουρανός μεταφέρεται στην ακμή του 9ου οίκου, δείχνοντας τις μεγάλες μετακινήσεις και τα ταξίδια που θα έκανε, ενώ ο Πλούτωνας πηγαίνει στην ακμή του 3ου οίκου κι έχει και αυτό την σημασία του, όπως θα δούμε παρακάτω.
Η Αφροδίτη φεύγει από τον 6ο οίκο της εργασίας και υπηρεσίας και πηγαίνει στον ενδέκατο των ομάδων και των φίλων, όπου ακόμα ευκολότερα μπορεί να ερωτοτροπεί και να χαίρεται τις συναναστροφές της. Πρωτίστως, ο Ωροσκόπος φεύγει από την μεθοδική, λεπτομερή και ψυχαναγκαστική Παρθένο και πηγαίνει στον περιπετειώδη και αυθόρμητο Κριό.
Η Σελήνη περνάει στον 5ο οίκο και κυβερνάει τον τέταρτο. Αλλά θα δούμε ξανά την Σελήνη λίγο παρακάτω.
Ντίτριχ, ακτιβισμός και πολιτικές πεποιθήσεις
Δεν φοβόταν να λέει αυτά που σκέφτεται και πιστεύει. Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξής της στις ΗΠΑ κι ενώ γνώριζε ότι θα μεταδοθεί στην Γερμανία, είπε «Ο Χίτλερ είναι ηλίθιος. Αγόρια, μην θυσιάζετε τους εαυτούς σας». Το 1937 της είχε γίνει πρόταση από αντιπροσώπους των Ναζί να μεταβεί στην Γερμανία και να πρωταγωνιστήσει σε προπαγανδιστικά φιλμ για το Τρίτο Ράιχ. Αρνήθηκε και υπέβαλε αίτηση στις ΗΠΑ για Αμερικανική υπηκοότητα.
Για τα αστρολογικά πρακτικά, εν έτει 1937 η τεχνική των ανιουσών έριχνε φως στον πρώτο οίκο του γενέθλιου χάρτη, υποδεικνύοντας μια πολύ σημαντική χρονιά για την ίδια, με αλλαγές σε προσωπικό επίπεδο. Η ηλιακή επιστροφή της χρονιάς είχε Υδροχόο στον ωροσκόπο, δείχνοντας πώς ιδεώδη και θέματα δικαιωμάτων θα την απασχολούσαν. Ο ωροσκόπος της επιστροφής ενεργοποιούσε τον έκτο γενέθλιο οίκο της υπηρεσίας.
Όπως αναφέραμε στην γενέθλια ανάλυση, ο συνδυασμός Δία – Κρόνου στον Αιγόκερω τόνιζε την αίσθηση της δικαιοσύνης. Η Ντίτριχ εκείνη την χρονιά διέθεσε τον μισθό της από την ταινία «Ιππότης χωρίς πανοπλία», $450.000, προκειμένου να βοηθηθούν πρόσφυγες να διαφύγουν από την Γερμανία και να βρουν καταφύγιο στις ΗΠΑ.
Τον Μάρτιο του 1939 η αίτηση απαντάται, η Μάρλεν έγινε Αμερικανίδα υπήκοος και απαρνήθηκε την γερμανική της υπηκοότητα. Εκείνη ακριβώς την περίοδο στο Δ.Π. γινόταν η σύνοδος Ερμή – Αφροδίτης, κυβερνήτες των γενέθλιων οίκων 1+10 που σχετίζονται με την ταυτότητα και το κοινωνικό στάτους. Μάλιστα ωροσκόπος και μεσουράνημα του Δ.Π. κάνουν Τ-τετράγωνο ιδιομοιρίας με τον Ερμή. Ο ωροσκόπος και οι άξονες της Ηλιακής Επιστροφής για εκείνη την χρονιά συμπίπτουν με του γενέθλιου χάρτη, με Παρθένο στον ωροσκόπο και ο κυβερνήτης Ερμής δείχνει ακόμα μια φορά την μεγάλη αλλαγή για την ζωή και την ταυτότητα της Ντίτριχ.
Υπάρχει όμως κάτι στον γενέθλιο χάρτη που να δείχνει τέτοια θέματα υπηκοότητας και πατριωτισμού; Είναι το εμπεριεχόμενο ζωδιακό δίπολο Τοξότη – Διδύμων στους οίκους 4-10 που σχετίζονται με την οικογένεια, τη κοινωνική κατάσταση, τον τόπο διαμονής και την πατρίδα. Και σε αυτό το σημείο του χάρτη υπάρχει η αντίθεση Ουρανού – Πλούτωνα, δείχνοντας μεγάλη επαναστατικότητα του ατόμου στην χώρα γέννησης. Αυτός ο άξονας είναι που αλλάζει εντελώς με την μετοίκισή της στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ώστε το δυναμικό της αντίθεσης να εκτονώνεται σε άλλον τομέα.
Παρόλα αυτά, ο έντονος χαρακτήρας Αιγόκερω με τα πρέπει του Κρόνου και τα της δικαιοσύνης την ώθησε να συνοδέψει τον Αμερικανικό Στρατό κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ λέγεται ότι είναι η διασημότητα που πούλησε τα περισσότερα πολεμικά ομόλογα, προς στήριξη του στρατού.
Στις πάλαι ποτέ εποχές των καμπαρέ και της Vaudeville κουλτούρας, έπαιζε συχνά μια φράση “Join the Vaudeville/Circus” όταν κάποιος καλλιτέχνης εισερχόταν σε αυτό το νομαδικό τρόπο ζωής και καλλιτεχνικής εργασίας. Ε, η Μαρλέν το 1944-1945 το έκανε “join the army” και κατατάχτηκε στο USO περιοδεύοντας με τον αμερικανικό στρατό. Το έργο της εκεί; Να διασκεδάζει τους στρατιώτες των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στις μάχες που έδιναν, τραγουδώντας, παίζοντας το εκκεντρικό μουσικό πριόνι, κάνοντας σκετσάκια, και συχνά ερωτοτροπώντας με αρκετούς.
(Για φωτογραφικό υλικό ανατρέξτε εδώ https://www.uso.org/stories/2414-marlene-dietrich-most-patriotic-women-in-world-war-ii)
Όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί συμμετείχε σε αυτές τις περιοδείες, με όλες τις δυσκολίες και τους κινδύνους που διέτρεχαν όσοι ήταν εκεί, εκείνη απάντησε: «Από εντιμότητα». Από εντιμότητα επειδή η Αμερική της προσέφερε μια αγκαλιά και προστασία όταν δεν είχε πια πατρίδα, όπως η ίδια έλεγε, και την βοήθησε να πραγματοποιήσει τα όνειρα και τους στόχους της. Η φράση «από εντιμότητα» όμως ταιριάζει πραγματικά με τον γενέθλιο χάρτη της Ντίτριχ.
Ο Άρης της στον Αιγόκερω διέπρεψε στις περιοδείες, συχνά ριψοκίνδυνευε την ζωή της, ενώ λέγεται ότι πέρασε περισσότερο χρόνο στην πρώτη γραμμή και από τον τότε στρατηγό Αϊζενχάουερ.
Πώς δικαιολογούνται τα παραπάνω αστρολογικά;
Τον Σεπτέμβριο του 1944 η Ντίτριχ είχε Νέα Σελήνη στο Δ.Π. στον ιδεαλιστή Υδροχόο, ταυτόχρονα με μια σύνοδο Άρη–Αφροδίτης στο ίδιο ζώδιο. Η σύνοδος αυτή μάλιστα ήταν στην αναιρετική 30η μοίρα, έχοντας και από την αλτρουιστική ποιότητα των Ιχθύων.
Όμως και η ηλιακή επιστροφή που κατέφθανε στις 27 Δεκεμβρίου 1944, είχε έντονη την μαχητική πινελιά του Άρη. Ο Άρης σε σύνοδο ιδιομοιρίας με τον ωροσκόπο Τοξότη, ο Ερμής επίσης εκεί. Ο Άρης κυβερνά τον 4ο οίκο της επιστροφής όπου βλέπουμε τη «πατρίδα μας». Άρης και Ερμής εκφράζονται όσο πιο έντονα, ενώ το τετράγωνο με τον κυβερνήτη τους Δία από την Παρθένο προσθέτει στο σκηνικό αυτό.
Βλέπουμε επίσης την Σελήνη στους Διδύμους και σε σύνοδο με τον Ουρανό, στον έκτο οίκο της υπηρεσίας – οίκος που κυβερνά αυτός ο σημαντικός για φέτος Ερμής.
Ταυτόχρονα υπάρχει επιστροφή Αφροδίτης, κάτι που είναι αρκετά σημαντικό για τα αισθήματα και την έκφρασή τους, με την ανεξαρτησία και τα ιδεώδη να τονίζονται.
Η αντίθεση Ήλιου – Κρόνου (εμπεριεχόμενοι μάλιστα στον 1-7) δείχνει πώς η ίδια ένιωθε ν’ αντιτίθεται στο μισητό καθεστώς της χώρας της με την συμμετοχή της ως διασκεδάστρια του αμερικανικού στρατού. Δείχνει βέβαια και τις διάφορες σχέσεις που ανέπτυξε με στρατιώτες και άντρες που είχαν αξίωμα, καθώς έβλεπε ρομαντικά την ιδέα της χαράς που θα έπαιρναν οι στρατιώτες, το καμάρι που θα ένιωθαν και την ανάμνηση που θα είχαν κάποτε να μοιραστούν.
Σε αυτά τα πλαίσια, το 1944 η Ντίτριχ συνεργάζεται με την OSS (προπάτορας της CIA) για να επιχειρήσουν μια … προπαγάνδα κατά των Γερμανών. Γνωρίζοντας πώς οι Γερμανοί και οι στρατιώτες των Ναζί αγαπούσαν να τραγουδούν το “Lili Marleen”, ζήτησαν από την Ντίτριχ να κάνει την δική της ηχογράφηση του κομματιού αυτού. Στηριζόμενοι στον θαυμασμό και στην αγάπη του κόσμου προς το πρόσωπό της, γνώριζαν ότι οι σύμμαχοι και οι Ευρωπαίοι πολίτες θα χαίρονταν ακούγοντας την φωνή της σε ένα τόσο εμβληματικό κομμάτι. Αντιθέτως, οι Γερμανοί στρατιώτες που δεν είχαν απέχθεια για την μεγάλη σταρ, θα ενοχλούνταν από το κομμάτι.
Πράγματι η ηχογράφηση της Ντίτριχ έριχνε το ηθικό των ναζί στρατιωτών όποτε το άκουγαν, λειτουργώντας σαν μια… ενοχλητική πλύση εγκεφάλου!
Θα ‘λεγα ότι το κομμάτι αυτό, και εν μέρει η συμμετοχή της Ντίτριχ στις στρατιωτικές περιοδείες, ήταν μια εκπληκτική χορηγεία της Σελήνης της στον Λέοντα και στον δωδέκατο οίκο, οίκος που συχνά συνδέεται με το κρυφό, το υποσυνείδητο και την κατασκοπεία!
Το τέλος της Ντίτριχ
Όχι, δεν ήρθε το τέλος της μετά τον πόλεμο! Κάθε άλλο! Η γυναίκα αυτή, μολονότι μανιακή καπνίστρια, έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα! Συνέχισε να παίζει σε σημαντικές ταινίες, ανάμεσα στις οποίες η «Φλόγα και Πάθος» του 1948 (A foreign Affair) και το εκπληκτικό «Τα Απόρρητα της Νυρεμβέρης» του 1961 (Judgment at Nuremberg).
Στο σύνολο η Μαρλέν έπαιξε σε 56 κινηματογραφικές ταινίες και παρότι μεγαλώνοντας κατείχε μικρότερους ρόλους, κατάφερνε να κλέβει την παράσταση από τις νεότερες πρωταγωνίστριες. Δεν πήρε ποτέ κάποιο Όσκαρ, αλλά ήταν υποψήφια την εμβληματική ερμηνεία της στο «Μαρόκο» του 1930. Σε όλη της την ζωή η αντίθεση Ερμή – Ποσειδώνα την ωθούσε να ψεύδεται, λέγοντας «ποτέ δεν έπαιξα σε βωβό κινηματογράφο» σε μια προσπάθεια να πείσει πρώτα τον εαυτό της και μετά το κοινό της.
Για δεκαετίες έπαιξε σε θεατρικές παραστάσεις και στο Broadway, έκανε σόου και περιοδείες, τραγουδώντας όλες τις μεγάλες της επιτυχίες και φορώντας πάντα εκθαμβωτικές τουαλέτες. Ο χάρτης της, με έντονο τον Ερμή και τον Αιγόκερω, την ωθούσε να ψάχνει νέους τρόπους ν’ ανακατασκευάζει τον εαυτό της, ακόμα και για να κρύψει τα σημάδια του γήρατος.
Πιθανώς η Αφροδίτη στον Υδροχόο την απέτρεπε να κάνει πλαστικές για να φαίνεται νεότερη. Αντί αυτού τραβούσε με ακρίβεια και εμμονή τα μαλλιά της, πιάνοντάς τα με τσιμπιδάκια όσο πιο πίσω μπορούσε στο κεφάλι, τεντώνοντας το δέρμα του προσώπου και αναδεικνύοντας τις γωνίες. Έπειτα κατέφυγε και στην χρήση ταινιών, πάντα φορώντας περούκα για να κρύψει τις παρεμβατικές της καινοτομίες.
Το 1972 πλέον ήταν ένας κουρασμένος άνθρωπος. Το σώμα της πονούσε, τα κόκκαλα των ποδιών ήταν ευαίσθητα από την κακουχία και το κακό κυκλοφορικό. Λίγο το βαρύ κάπνισμα όλη της την ζωή, λίγο η έλλειψη σωματικής άσκησης, τα παυσίπονα και το αλκοόλ που χρησιμοποιούσε αλόγιστα για να μην πονάει, η καταπόνηση ήταν κάτι που γνώριζε καλά εκείνη και οι κοντινοί της άνθρωποι.
Ήδη είχε περάσει καρκίνο της μήτρας το 1965, ενώ το 1973 τραυμάτισε το αριστερό της ισχίο καθώς έπεσε σε μια μουσική σκηνή. Το 1974 είχε την τελευταία προοδευτική Νέα Σελήνη της, στις 19 μοίρες Ιχθύων και σε τετράγωνο ιδιομοιρίας με τον γενέθλιο Ουρανό. Στην ηλιακή επιστροφή της χρονιάς ο Άρης από τον Ταύρο και τον 3ο οίκο έκανε τετράγωνα με τον ωροσκόπο. Τον Αύγουστο έσπασε το δεξί της πόδι… και συνέχισε. Τα πόδια που την είχαν κάνει διάσημη τώρα την πρόδιδαν, αλλά ο Αιγόκερως δεν σταματούσε.
Η ηλιακή επιστροφή για το 1975 ήταν αποκαλυπτική, ενδεικτική και της ζητούσε να σταματήσει την ενεργό δράση. Βλέπουμε το Άρη σε αντίθεση με τη Σελήνη στον 1-7. Η Σελήνη στον ωροσκόπο δείχνει γι’ ακόμα μια φορά την ανάγκη για προβολή, αγάπη και αναγνώριση. Η Σελήνη κυβερνά τον 3ο οίκο της επιστροφής, δείχνοντας τα προβλήματα μετακίνησης, αλλά σημασία έχει ότι βρίσκεται σε αντίθεση με τον Ποσειδώνα και τον Βόρειο Δεσμό. Οι Δεσμοί πάνω στους άξονες δείχνουν το κλείσιμο ενός μεγάλου κεφαλαίου. Την δυσκολία που ένιωθε ψυχολογικά την βλέπουμε επίσης από τις σχέσεις Ερμή–Πλούτωνα και Αφροδίτης–Κρόνου.
Καθώς είχε ένα πρόγραμμα γεμάτο εμφανίσεις για το 1975, ένας δημοσιογράφος την ρώτησε γιατί συνεχίζει τις παραστάσεις. Εκείνη του απάντησε «Νομίζεις ότι είναι για το γκλάμουρ; Ότι αυτή η ζωή είναι ωραία και το κάνω για την υγεία μου; Όχι, δεν είναι. Είναι σκληρή δουλειά. Και ποιος θα δούλευε αν δεν ήταν ανάγκη να το κάνει;»
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1975 η Ντίτριχ έπεσε στην σκηνή και έσπασε το ισχίο της. Αποσύρθηκε. Πέρασε τα υπόλοιπα 17 χρόνια της ζωής της σε ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, κυρίως ξαπλωμένη. Την επισκέπτοντας μόνο στενοί συγγενείς και υπάλληλοι. Σε αυτά τα χρόνια έγραφε συνεχώς ποιήματα και γράμματα στην οικογένειά της, σε θαυμαστές και σε παλιούς φίλους.
Η αληθινά τελευταία εμφάνιση της Μαρλέν ήταν στην ταινία “Just a Gigolo” του 1978, με πρωταγωνιστή τον έτερο Αιγόκερω David Bowie. Όσοι μάλιστα γνωρίζουν την αριστουργηματική μουσική ευφυία του Bowie, θ’ αναγνωρίσουν στην Thin White Duke περσόνα του την επιρροή που άσκησε η Ντίτριχ.
Η Ντίτριχ απεβίωσε στις 6 Μαΐου του 1992, σε ηλικία 90+ χρονών. Παραθέτω τις διελεύσεις της ημέρας. Ξεχωρίζουν οι:
- Δίας στην Παρθένο και σε παραδοσιακή αδυναμία πάνω στον γενέθλιο ωροσκόπο της, ίσως βοήθησε να δοθεί ένα πιο ήρεμο τέλος εκείνες τις ημέρες.
- Ο Ουρανός εκείνες τις ημέρες βρισκόταν σε σύνοδο με τον γενέθλιο Κρόνο και χιαστί με τον Ποσειδώνα της
- Ο Πλούτωνας είχε ήδη κάνει μια αντίθεση με το μεσουράνημα λίγους μήνες νωρίτερα
- Ο Άρης έπιανε σε τετράγωνο τον πολύ σημαντικό Ερμή της, κυβερνήτη του ωροσκόπου και επικυρίαρχο του χάρτη της Ντίτριχ, ενώ και οι Δεσμοί έκαναν επαφή.
Αναρωτιέστε γιατί δεν ανέφερα ποτέ την κόρη της; Η κόρη της ήταν σχεδόν πάντα στο πλευρό της. Θαύμαζε την γυναίκα, την επαγγελματία, την Ντίτριχ και την υπηρετούσε επειδή συνεχώς της ζητούνταν από την ίδια. Όμως από μικρή είχε αποφασίσει ότι δεν είχε μητέρα. Για την μητέρα της είχε πολύ κακή γνώμη και μοιάζει μάλλον λογικό, αφού η Ντίτριχ ήταν ολότελα αφοσιωμένη στην καριέρα και την περσόνα της.
Η Μαρία Ρίβα είναι σήμερα 99 ετών (τι γονίδια είναι αυτά!!) και ο χάρτης της δείχνει ένα ευαίσθητο, δυναμικό και πολύ συναισθηματικό άτομο, με τεράστια ποσότητα… Νερού. Αυτό που έλειπε από την μητέρα και τον πατέρα της (13/12/1924 για τους την περιέργεια έχοντες). Ο ένας εγγονός της Ντίτριχ απ’ την άλλη την αγαπούσε και την θεωρούσε εκπληκτική μαγείρισσα!
Επίλογος
Αν σας αρέσουν οι παλιές ταινίες δείτε το αριστουργηματικό «Μαρόκο» του 1930, που ακόμα και σήμερα μοιάζει τόσο «μπροστά». Η Μαρλέν λάμπει με όλη της την εκκεντρικότητα, την γοητεία, το σεξαπίλ, το νεωτεριστικό πνεύμα της. Νομίζω έτσι θα την θυμάται ο περισσότερος κόσμος, αυτός που άκουσε το όνομά της τις προηγούμενες γενιές και όσοι αναζητήσουν στο μέλλον σημαντικές καλλιτεχνικές μορφές που άφησαν το στίγμα τους στον χρόνο και στην ιστορία των τεχνών.
Πηγές:
Britannica.com, Wikipedia.org