Ψυχικά Τραύματα και Διαγενεακή Μετάδοση Τραυματικών Εμπειριών
Η έννοια των ψυχικών τραυμάτων και η διαγενεακή μετάδοση των τραυματικών εμπειριών έχει μελετηθεί εκτενώς από την επιστημονική κοινότητα για δεκαετίες. Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στα τραύματα που υπέστησαν οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος, αποκαλύπτοντας ότι τα τραύματα αυτά επηρεάζουν όχι μόνο τους ίδιους αλλά και τις επόμενες γενιές, τόσο ψυχολογικά όσο και βιολογικά.
Ιστορικό Πλαίσιο και Επιπτώσεις του Ολοκαυτώματος Μετά το Ολοκαύτωμα, διαπιστώθηκε ότι οι επιζώντες είχαν συμπτώματα που σήμερα θα ονομάζονταν μετατραυματική διαταραχή στρες (PTSD). Το ενδιαφέρον ήταν ότι και τα παιδιά των επιζώντων εμφάνιζαν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα παρόμοια με εκείνα των γονέων τους.
Αρχικά, οι ψυχολόγοι υπέθεσαν ότι αυτά τα συμπτώματα προέκυπταν από γονείς με τραύματα, οι οποίοι ίσως ήταν αμελείς ή ανεπαρκείς στην ανατροφή των παιδιών τους. Ωστόσο, με την πρόοδο της επιστήμης και τη χρήση νέων ερευνητικών εργαλείων, αποδείχθηκε ότι οι βιολογικές επιπτώσεις του τραύματος ήταν βαθύτερες και μεταδίδονταν μέσω επιγενετικών μηχανισμών.
Επιγενετική και Μετάδοση Τραύματος Έρευνες σε επιζώντες του Ολοκαυτώματος και τα παιδιά τους έδειξαν ότι οι βιολογικοί δείκτες του τραύματος υπήρχαν και στις δύο γενιές, υποδηλώνοντας ότι η μετάδοση του τραύματος δεν είναι μόνο συμπεριφορική αλλά και βιολογικά μεσολαβημένη.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν πειράματα σε ζώα για να μελετήσουν αυτό το φαινόμενο. Σε μία μελέτη, ποντίκια εκπαιδεύτηκαν να φοβούνται ένα συγκεκριμένο οσφρητικό ερέθισμα (ακετοφαινόνη). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όχι μόνο τα ποντίκια εμφάνιζαν αυξημένη αντίδραση φόβου στο ερέθισμα, αλλά και οι απόγονοί τους, παρόλο που είχαν μεγαλώσει ξεχωριστά από τους γονείς τους. Οι επιγενετικές αλλαγές στους υποδοχείς της ακετοφαινόνης κληρονομήθηκαν από γενιά σε γενιά, αποδεικνύοντας ότι ο φόβος μπορεί να μεταδοθεί διαγενεακά μέσω επιγενετικών μηχανισμών.
Ιστορικό Τραύμα και Σύγχρονη Επιστήμη Τα ευρήματα αυτά έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην κατανόηση των ιστορικών τραυμάτων. Οι τραυματικές εμπειρίες των προγόνων επηρεάζουν τις επόμενες γενιές μέσω επιγενετικών μηχανισμών, καθιστώντας το τραύμα ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της γενετικής τους δομής. Ένα παράδειγμα τέτοιου ιστορικού τραύματος είναι η Σφαγή στο Wounded Knee το 1890, όπου περισσότεροι από 250 Λακότα σκοτώθηκαν από τον αμερικανικό στρατό. Οι απόγονοι αυτών των θυμάτων συνεχίζουν να βιώνουν τις επιπτώσεις αυτού του τραύματος σε ψυχολογικό και βιολογικό επίπεδο.
Οι επιπτώσεις του ιστορικού τραύματος δεν περιορίζονται μόνο στους ιθαγενείς Αμερικανούς. Παρόμοιες επιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί σε άλλες κοινότητες που έχουν υποστεί γενοκτονίες και μαζικές βαρβαρότητες, όπως οι Αφροαμερικανοί και οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Οι διαγενεακές επιπτώσεις του τραύματος σε αυτές τις κοινότητες αναγνωρίζονται πλέον ως «ιστορικό τραύμα», το οποίο ορίζεται ως ο συσσωρευτικός συναισθηματικός και ψυχολογικός τραυματισμός που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.
Ελπίδα για Ανάκαμψη Παρά τη σοβαρότητα του ιστορικού τραύματος, υπάρχουν ενδείξεις ότι η θεραπεία μπορεί να αναστρέψει τις επιγενετικές επιπτώσεις του τραύματος. Έρευνες σε ποντίκια έδειξαν ότι η έκθεση σε θεραπεία πριν από την αναπαραγωγή μπορεί να αντιστρέψει τα συμπεριφορικά και νευροβιολογικά σημάδια του τραύματος στις επόμενες γενιές. Υπάρχουν ελπίδες ότι με κατάλληλες παρεμβάσεις μπορεί να μειωθεί η διαγενεακή μετάδοση του τραύματος και στους ανθρώπους.
Η έρευνα συνεχίζεται, προσφέροντας νέες ελπίδες για την ανακούφιση των πληγέντων κοινοτήτων και τη θεραπεία των «τραυμάτων ψυχής» που τις βασανίζουν για γενιές.
Πηγή:
Gillson, S.L. & Ross, D.A. (2019). From Generation to Generation: Rethinking “Soul Wounds” and Historical Trauma. Biological Psychiatry, 86(7), e19-e20. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2019.07.033
Bullying και ψυχοσωματικές επιπτώσεις – Χρήστος Άρχος (christosarchos.gr)
Bullying και ψυχοσωματικές επιπτώσεις
Το «bullying» κοινώς κακοποίηση, ένα ζήτημα που προκαλεί ανησυχία σε παγκόσμια κλίμακα, αποτελεί μορφή επαναλαμβανόμενης και σκόπιμης επιθετικής συμπεριφοράς με στόχο να προκαλέσει πόνο ή να βλάψει κάποιον που βρίσκεται σε μια λιγότερο ισχυρή θέση. Εκδηλώνεται μέσω διαφόρων μορφών, όπως φυσική επιθετικότητα, λεκτική επίθεση, κοινωνικό αποκλεισμό και κυβερνοεκφοβισμό, προκαλώντας σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία των θυμάτων.
Η έρευνα που διεξήγαγαν οι Due et al. (2005) αποτελεί έναν πολύτιμο πόρο στην κατανόηση των βαθιών συνεπειών του bullying. Μελετώντας μια ευρεία δειγματοληψία ατόμων, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα που υπέστησαν bullying εμφανίζουν σημαντικές ψυχοσωματικές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε μια συσχέτιση μεταξύ της εμπειρίας του bullying και της αύξησης του κινδύνου ανάπτυξης κοινωνικού άγχους, φοβιών, διαπροσωπικών προβλημάτων, καθώς και μια σειρά από σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη, κόπωση, πόνους στην κοιλιακή χώρα και ζαλάδες, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν σε οργανικές αιτίες.
Η σημασία αυτής της έρευνας είναι τεράστια, καθώς αναδεικνύει την ανάγκη για ολοκληρωμένη παρέμβαση και υποστήριξη για τα άτομα που υφίστανται bullying. Η κατανόηση των μακροχρόνιων επιπτώσεων μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών στρατηγικών παρέμβασης και προληπτικών μέτρων που θα προστατεύσουν τα θύματα και θα προάγουν την ψυχοσωματική τους ευεξία.
Bullying και ψυχοσωματικές επιπτώσεις – Χρήστος Άρχος (christosarchos.gr)